Korona TATR

Na pomysł sporządzenia listy najważniejszych szczytów tatrzańskich wpadłem w czasie wyprawy do Szkocji. Na miejscu okazało się, że Brytyjczycy darzą szczególną estymą szczyty o wysokości powyżej 3000 stóp (914 m), nazywając je szumnie "trzytysięcznikami". Spotkałem turystów, którzy przez całe życie kolekcjonują "Koronę Szkocji". Nie jest to łatwe, ponieważ na liście jest około 300 wierzchołków. Lista została sporządzona w 1891 roku przez sir Hugh Munro i z niewielkimi zmianami przetrwała do dziś. Podobny zestaw sporządził dla alpejskich czterotysięczników Karl Blodig w 1911 roku.

Pierwszym problemem przy układaniu "Korony Tatr" było wyszczególnienie szczytów "wybitnych", tj. takich, które wnoszą się co najmniej 100 metrów nad przełęczą oddzielającą je od wierzchołków wyższych od siebie. Brzmi to nieco skomplikowanie, posłużę się więc krótkimn przykładem. Śnieżny Szczyt (2460) wznosi się zaledwie 40 metrów nad Wyżnią Lodową Przełęczą (2420), która oddziela go od wyższego od siebie Lodowego Szczytu (2630), nie jest więc, mimo znacznej wysokości, wierzchołkiem "wybitnym". Hruby Regiel natomiast, mimo skromnej wysokości (1339), jest na mojej liście, ponieważ od masywu Czerwonych Wierchów oddziela go głęboki Przysłop Miętusi (1187). "Współczynnik wybitności" (który można określić pseudonaukowo jako wskaźnik MDW - minimalna deniwelacja względna) wynosi w tym przypadku 152 metry. Podobna metoda znajduje zastosowanie w Szkocji, gdzie wyraźnie odróżnia się wybitne (summits) od wierzchołków pobocznych (tops). Zastanawia więc obecność kilku różnych list "czterotysięczników alpejskich", na których część autorów wykazuje brak znajomości obiektywnych kryteriów (jak tłumaczyć na przykład konsekwentne pomijanie wschodniego wierzchołka Breithornu - głębokość przełęczy 117 m - który jest "wybitniejszy" od słynnego Nordenda - 95 m nad Silbersattel?)

Wracając na grunt tatrzański wątpliwości przy wyborze szczytów miałem niemało. Głównym problemem był brak kot wysokościowych dla niektórych przełęczy. W przewodniku Paryskiego brak tej informacji dla Batyżowieckiej Przełęczy, Klimkowej Przełęczy, Szczyrbskiej Przełęczy. Część wierzchołków umieściłem więc w zestawieniu bardziej na podstawie subiektywnego wyczucia niż ściśle matematycznej analizy.

Ostatecznie na liście znalazło się 67 szczytów, wśród których nie brak tak "egzotycznych" wierchów jak Brdarowa Grapa czy Tokarnia Bielska. Nie znalazło się natomiast miejsce na słynne wśród taterników turnie (Mnich, Ostry Szczyt, Dzika Turnia), które po prostu nie spełniają warunku "wybitności". Uważam jednak, że wprowadzenie obiektywnej zasady doboru szczytów jest niezbędne, aby uniknąć wątpliwości, które do dziś trapią "Koronę Alp".

Wszelkie "korony", obok jakże ważnego "kryterium wybitności" wyróżniają się również "kryterium wysokości". W Szkocji barierą jest 3000 stóp, w Alpach 4000 metrów, w Himalajach 8000 metrów. W Tatrach można przyjąć dwa kryteria. Pierwsze narzuca się w sposób naturalny i jest nim poziomica 2000 metrów. Tatrzańskich dwutysięczników jest w moim zestawieniu 47. Drugie kryterium jest bardziej oryginalne: zauważmy że w Tatrach jest... 14 ośmiotysięczników! Oczywiście "stopowych" a nie "metrowych", ale fakt, że jest ich tyle samo, co w Himalajach, sympatycznie "dowartościowuje" nasze kochane góry. 8000 stóp to 2438,4 metra, ostatnim "ośmiotysięcznikiem" jest więc Pośrednia Grań (2440 m = 8005 ft), a pierwszym "siedmiotysięcznikiem" - Mięguszowiecki Szczyt (2438 m = 7999 ft). Lista 14-15 szczytów jest więc "Wielką Koroną Tatr".

Próbowałem ustalić, kto pierwszy zdobył wspomnianą koronę. Prawdopodobnie był nim Janusz Chmielowski, który wejściem w 1897 roku na Ganek skompletował (oczywiście o tym nie wiedząc) wszystkie "ośmiotysięczniki". Trudno natomiast stwierdzić, kto pierwszy wszedł na wszystkie wspomniane szczyty zimą (ostatni, Baranie Rogi, padły zimą w 1911 roku).

Uważam, że kolekcjonowanie jednej z tatrzańskich koron ("ośmiotysięczniki", dwutysięczniki, wszystkie wybitne), może być fajnym wakacyjnym zajęciem. W ciągu sześciu ostatnich lat (1992-97) udało mi się wejść na 42 wierzchołki (w tym 9 szczytów z Wielkiej Korony i 30 dwutysięczników). Istnieją niestety poważne problemy ze zdobywaniem niektórych wierchów i nie są to bynajmniej trudności techniczne (na drogach klasycznych nie przekraczają stopnia I w skali WHP). Otóż zdecydowana większość szczytów jest nieznakowana, co stawia potencjalnego kolekcjonera w gronie "parkowych przestępców". Chętni muszą więc działać w warunkach głębokiej konspiracji, szczególnie w masywie Szerokiej Jaworzyńskiej i Tatrach Bielskich lub czekać na liberalizację przepisów. Ja wybrałem to pierwsze, ale przyznam się, że w superścisłych słowackich rezerwatach jeszcze nie działałem.

Zupełnie oddzielnym wyzwaniem jest zdobycie Korony zimą. Problemy prawne schodzą tu na dalszy plan (trudno spotkać zimą filanca), pojawiają się natomiast poważne trudności techniczne.

Oto pełna (?) lista 67 wybitnych szczytów tatrzańskich (wysokości wg WHP i innych źródeł). Tłustym drukiem wyróżniono "Wielką Koronę Tatr" (wysokość powyżej 8000 stóp).

Gierlach 2663
Łomnica 2634
Lodowy Szczyt 2630
Durny Szczyt 2625
Wysoka 2565
Kieżmarski Szczyt 2558
Kończysta 2540
Baranie Rogi 2536
Rysy 2503
Krywań 2496
Staroleśny Szczyt 2492
Ganek 2465
Sławkowski Szczyt 2453
Pośrednia Grań 2440
Mięguszowiecki Szczyt 2438
Szatan 2434
Hruby Wierch 2431
Jaworowy Szczyt 2424
Kołowy Szczyt 2418
Wielkie Solisko 2414
Szczyrbski Szczyt 2385
Krótka 2370
Świnica 2301
Kozi Wierch 2291
Bystra 2250
Miedziane 2233
Jagnięcy Szczyt 2230
Szeroka Jaworzyńska 2221
Raczkowa Czuba 2194
Baraniec 2184
Banówka 2178
Starorobociański Szczyt 2176
Pachoł 2166
Zadnia Kopa Bystrzańska 2163
Hawrań 2154
Płaczliwa Skała 2148
Rohacz Płaczliwy 2126
Krzesanica 2123
Kamienista 2121
Smrek 2089
Rohacz 0stry 2084
Smreczyński Wierch 2066
Wołowiec 2063
Szalony Wierch 2062
Wielka Kopa Koprowa 2052
Salatyński Wierch 2050
Krzyżne Liptowskie 2040
Tomanowy Wierch Polski 1978
Łopata 1958
Czuba Goryczkowa 1912
Giewont 1894
Brdarowa Grapa 1859
Kominiarski Wierch 1828
Siwy Wierch 1805
Osobita 1687
Zadnia Kopa Jaworzyńska 1684
Bobrowiec 1663
Steżki Bielskie 1529
Suchy Wierch Jaworowy 1523,
Furkaska 1490
Łysanki 1447
Karczmarski Wierch 1428
Holica Huciańska 1352
Hruby Regiel 1339
Zadnia Kopka Kościeliska 1333
Tokarnia Bielska 1228
Nosal 1206

Piotr G. Mielus  

"GÓRY", nr 3 (46), marzec 1998

(kg)